श्रीकृष्ण नारायण राऊत
*जन्म १ जुलै १९५५
*एम.कॉम.,एम.ए.,एम.फिल.पीएच्.डी.(मराठी,वाणिज्य)
* माजी वाणिज्यविभाग प्रमुख,श्री शिवाजी महाविद्यालय,अकोला
*१९७६पासून गझल, कविता लेखन.
*१९८९ला ‘गुलाल’ गझल संग्रह प्रकाशित.
*२००१ला ‘एकविसाव्या शतकाच्या उंबरठ्यावर जन्म घेणाऱ्या तान्ह्या मुला’ कवितासंग्रह प्रकाशित.या संग्रहाला वि.सा.संघाचा शरच्चंद्र मुक्तिबोध स्मृति पुरस्कार, म.सा.प.चा कवी यशवंत पुरस्कार,पद्मश्री विखे पाटील विशेष साहित्य पुरस्कार,भि.ग. रोहमारे ग्रामीण साहित्य पुरस्कार,संजीवनी खोजे स्मृति पुरस्कार,यशवंतराव चव्हाण साहित्य पुरस्कार,तुका म्हणे इ.पुरस्कार.
*२००३ ला ‘गुलाल आणि इतर गझला’ गझलसंग्रह प्रकाशित.
* मौलिक मराठी गझल लेखनाकरिता बांधण जन प्रतिष्ठान,मुंबईचा
जीवन गौरव पुरस्कार.
*मराठी गझलमधील विशेष योगदानाबद्दल यू आर एल फौंडेशनचा गझल गौरव पुरस्कार.
*२००३ला ‘चार ओळी तुझ्यासाठी’ हा मुक्तकांचा संग्रह प्रकाशित.
*२००७ ला ‘चार ओळी तुझ्यासाठी’ ब्रेल लिपीत प्रकाशित.
*२o१५ ला 'तुको बादशहा' अभंगसंग्रह प्रकाशित.
*२o१८ ला ‘एकविसाव्या शतकाच्या उंबरठ्यावर जन्म घेणाऱ्या तान्ह्या मुला’ कवितासंग्रह(दुसरी आवृत्ती) प्रकाशित
*२o१८ ला 'चकव्यातून फिरतो मौनी ' गझलगंधर्व सुधाकर कदम सन्मान ग्रंथ ( संपादित ) प्रकाशित.
*२o१९ ला 'कारुण्य माणसाला संतत्व दान देते' गझलसंग्रह प्रकाशित
*२o१९ ला 'गझलाई' (लेखसंग्रह) प्रकाशित
* 'तुको बादशहा' अभंगसंग्रहाला वर्ध्याच्या दाते संस्थेचा
संत भगवानबाबा काव्य पुरस्कार
*संत गाडगेबाबा अमरावती विद्यापीठ,राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराज नागपूर विद्यापीठ आणि इयत्ता अकरावीच्या अभ्यासक्रमात कवितांचा समावेश.
*साहित्य अकादमीची प्रवासवृत्ती प्राप्त.
*‘राघूमैना’(१९८२) या मराठी चित्रपटासाठी गीतलेखन.
*‘तू तिथे असावे’ (२०१८)या मराठी चित्रपटासाठी गीतलेखन.
*आशा भोसले, सुरेश वाडकर,उषा मंगेशकर, उत्तरा केळकर, सुधाकर कदम, भीमराव पांचाळे,दिनेश अर्जुना,मदन काजळे,रफिक शेख या नामवंत गायकांच्या स्वरात ध्वनीफिती,सीडीत अनेक गझल,कविता समाविष्ट.
*श्री शिवाजी शिक्षण संस्था,अमरावती निर्मित,राजदत्त दिग्दर्शित डॉ.पंजाबराव देशमुख यांच्या जीवन-कार्यावर आधारित 'ज्ञानगंगेचा भगीरथ' हया चित्रपटाकरिता पटकथा,संवाद,गीत लेखन
*पत्ता : शंकरनगर,जठारपेठ,अकोला 444005
*भ्रमण ध्वनी : 8275087370
*dr.shrikrishnaraut@ gmail.com
......................................
....................................................................................................
कालाय तस्मै नमः
१९७८ :
पहिली गझल लिहिली : 'सांगू कशी फुलाचा देठास भार झाला'.
ती १८ मार्च १९७९ ला नागपूरच्या 'तरुण भारत' मध्ये प्रसिद्ध झाली.
१९७८ ते १९८५ :
या सात वर्षाच्या काळात लिहिलेल्या पन्नास गझलांचा संग्रह 'गुलाल '.
तो १९८९ साली श्रीरामपुरच्या शब्दालय प्रकाशनाने प्रकाशित केला होता.
१९८९ :
'गुलाल ' वाचून कविवर्य ना.घ. देशपांडे आणि मंगेश पाडगावकरांनी सविस्तर पत्रे पाठवली.
पु.ल. देशपांडे आणि वि.वा. शिरवाडकर यांनी प्रेरणादायी अभिप्राय पाठविले.
१९८५ ते २००३ :
या अठरा वर्षाच्या काळात इतर काव्यप्रकारासोबत केवळ एकोणवीस गझला लिहून झाल्या.
२००३ :
'गुलाल आणि इतर गझला' हा संग्रह मी स्वतःच प्रकाशित केला. त्यात 'गुलाल ' नंतरच्या गझला, वर उल्लेख केलेली पत्रे आणि अभिप्राय या सर्वांचा समावेश होता.
२००७ :
४ फेब्रु. २००७
नागपूर येथे
संपन्न झालेल्या अ.भा. मराठी साहित्य संमेलनातील
स्व. सुरेश भट गझल वाचन सत्राचे अध्यक्षपद.
२०११ :
९ जाने. २०११ मौलिक मराठी गझल लेखनाकरिता बांधण जन प्रतिष्ठान,मुंबईचा
जीवन गौरव पुरस्कार.
२०१४ :
१५ एप्रिल, २०१४ मराठी गझलमधील विशेष योगदानाबद्दल यू आर एल फौंडेशनचा गझल गौरव पुरस्कार.
२०२० :
'गुलाल आणि इतर गझला ' ह्या संग्रहाची ही दुसरी आवृत्ती प्रकाशित करताना अगोदरच्या आवृत्तीमधील काही गझला वगळण्याजोग्या वाटल्याने त्या वगळल्या आहेत. तर १९७८ ते १९८५ ह्या कालखंडातील अलीकडे सापडलेल्या काही गझला ह्या आवृत्तीत पहिल्यांदाच समाविष्ट केल्या आहेत.
'कसली क्रांती ' आणि 'दिवसा टीका ' ह्या दोन गझला अगदी अलीकडच्या आहेत.
गझलांचे प्रत्यक्ष लेखन आणि त्यांची प्रसिद्धी यासंबंधी सापडलेल्या नोंदी गझलखाली दिल्या आहेत.
प्रस्तुत आवृत्तीत गझलांचा क्रम पहिल्या ओळीनुसार आकार विल्हे घेतला आहे.
........................
दाद
●
‘ गझला वाचल्या.आवडल्या.
तुम्हाला गझलरचनेची नस सापडली आहे.
अभिनंदन.’
- पु.ल. देशपांडे
३ एप्रिल, १९८९ .
●
‘गझल प्रकारावर आपले चांगले प्रभुत्व आहे.
कविता आशयसंपन्न, हृद्य आहे.’
- वि.वा.शिरवाडकर
२० / ९ / १९८९
●
‘श्रीकृष्ण राऊत ह्यांची गझल ही तंत्रशुद्ध आणि अस्सल मराठमोळ्या मराठी गझलेचा जिताजागता नमुना आहे. विदर्भाने मराठी गझलसृष्टीला अमृतराय, उ.रा. गिरी, सुरेश भट ह्यांच्यासारखे ज्येष्ठ व श्रेष्ठ गझलकार दिले; डॉ.रामपंडितांसारखे तळमळीचे गझल अभ्यासक दिले ; श्रीकृष्ण राऊत हे ह्याच विदर्भातील आहेत. आणि ते विदर्भाची ही उज्वल परंपरा पुढे नेतील , इतकेच नव्हे तर ही परंपरा अजून अधिक उज्वल करतील असा भरंवसा त्यांच्या गझलेतून मिळत राहतो.
- डॉ.अविनाश सांगोलेकर
(‘महाराष्ट्र साहित्य पत्रिका’अंक ३२३/ऑक्टोबर ते डिसेंबर २००७)
●
‘संतांचे अभंग असोत किंवा पंडितांचे श्लोक असोत. कविची कविता असो किंवा शायरची गझल असो... कालातीत असण्याचा एक मोठा मापदंड म्हणजे ह्या रचनांना लाभलेले सुभाषितांचे सामर्थ्य! श्रीकृष्ण राऊत यांच्या गझलेतील कितीतरी शेर, कितीतरी चरण सुभाषितांच्या पातळीवर वावरतात.’
- डॉ.मधुकर वाकोडे
('देशोन्नती '/ साहित्य स्पंदन / ९ जाने. २०११)
●
'हिन्दीचे प्रतिभावान गझलकार दुष्यंतकुमार ज्याप्रमाणे केवळ पन्नासेक गझलसृजनाच्या बळावर आपले स्वतंत्र स्थान राखून आहेत, त्याचप्रमाणे राऊत यांनीही प्रदीर्घ कालावधीत साठ-सत्तर वाङमयीन मूल्य असलेल्या गझल सृजनाद्वारे आपली स्वतंत्र ओळख मराठी गझलक्षेत्रात निर्माण केली आहे. ज्येष्ठ मराठी कवी व साहित्यिक कुसुमाग्रज, ना. घ. देशपांडे, पु. ल. देशपांडे, मंगेश पाडगावकर सारख्यांनी राऊत यांच्या गझलांची मुक्तकंठाने प्रशंसा केली आहे. याला कारण राऊत यांच्या गझलेतील मौलिकता व अनुभवाधिष्ठित अभिव्यक्ती होय. '
- डॉ.राम पंडित
('कविता-रती ' /जाने.- फेब्रु. २०१५ )
●●
●
‘ गझला वाचल्या.आवडल्या.
तुम्हाला गझलरचनेची नस सापडली आहे.
अभिनंदन.’
- पु.ल. देशपांडे
३ एप्रिल, १९८९ .
●
‘गझल प्रकारावर आपले चांगले प्रभुत्व आहे.
कविता आशयसंपन्न, हृद्य आहे.’
- वि.वा.शिरवाडकर
२० / ९ / १९८९
●
‘श्रीकृष्ण राऊत ह्यांची गझल ही तंत्रशुद्ध आणि अस्सल मराठमोळ्या मराठी गझलेचा जिताजागता नमुना आहे. विदर्भाने मराठी गझलसृष्टीला अमृतराय, उ.रा. गिरी, सुरेश भट ह्यांच्यासारखे ज्येष्ठ व श्रेष्ठ गझलकार दिले; डॉ.रामपंडितांसारखे तळमळीचे गझल अभ्यासक दिले ; श्रीकृष्ण राऊत हे ह्याच विदर्भातील आहेत. आणि ते विदर्भाची ही उज्वल परंपरा पुढे नेतील , इतकेच नव्हे तर ही परंपरा अजून अधिक उज्वल करतील असा भरंवसा त्यांच्या गझलेतून मिळत राहतो.
- डॉ.अविनाश सांगोलेकर
(‘महाराष्ट्र साहित्य पत्रिका’अंक ३२३/ऑक्टोबर ते डिसेंबर २००७)
●
‘संतांचे अभंग असोत किंवा पंडितांचे श्लोक असोत. कविची कविता असो किंवा शायरची गझल असो... कालातीत असण्याचा एक मोठा मापदंड म्हणजे ह्या रचनांना लाभलेले सुभाषितांचे सामर्थ्य! श्रीकृष्ण राऊत यांच्या गझलेतील कितीतरी शेर, कितीतरी चरण सुभाषितांच्या पातळीवर वावरतात.’
- डॉ.मधुकर वाकोडे
('देशोन्नती '/ साहित्य स्पंदन / ९ जाने. २०११)
●
'हिन्दीचे प्रतिभावान गझलकार दुष्यंतकुमार ज्याप्रमाणे केवळ पन्नासेक गझलसृजनाच्या बळावर आपले स्वतंत्र स्थान राखून आहेत, त्याचप्रमाणे राऊत यांनीही प्रदीर्घ कालावधीत साठ-सत्तर वाङमयीन मूल्य असलेल्या गझल सृजनाद्वारे आपली स्वतंत्र ओळख मराठी गझलक्षेत्रात निर्माण केली आहे. ज्येष्ठ मराठी कवी व साहित्यिक कुसुमाग्रज, ना. घ. देशपांडे, पु. ल. देशपांडे, मंगेश पाडगावकर सारख्यांनी राऊत यांच्या गझलांची मुक्तकंठाने प्रशंसा केली आहे. याला कारण राऊत यांच्या गझलेतील मौलिकता व अनुभवाधिष्ठित अभिव्यक्ती होय. '
- डॉ.राम पंडित
('कविता-रती ' /जाने.- फेब्रु. २०१५ )
●●
............................
